قدیمی‌ترین فرش‌های تاریخ
شامپو فرش و مبلمان نانوسان: پازیریک قدیمی‌ترین فرش دستباف جهان است که باستان‌شناسی روسی آن را به سال 1328 هجری شمسی (1949 میلادی) در مقبره یخی یکی از پادشاهان سکایی در سیبری یافت. فرش پازیریک گواه آن است که حتی در دیرباز، در سده‌ی پنجم قبل از میلاد مسیح نیز هنر فرشبافی در حد اعتلا و ظرافت خود بوده است. فرش اردبیل نمونه دیگری از فرش‌های آنتیک است که نمی‌توان بر آن قیمت گذاشت. فرش اردبیل که در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود، به صورت جفتی بافته شده بود، اما جفت دیگر برای ترمیم بخش‌های آسیب دیده و حفظ مواد، رنگزاها و بافت اصلی به کار برده شد. تاکنون هزاران فرش به تقلید از فرش اردبیل بافته شده است، اما هیچ کدام از نظر زیبایی به پای فرش اصلی نمی‌رسد. قیمت‌گذاری بر روی این شاهکار مانند قیمت تعیین کردن برای تابلوی مونالیزا است.
معیارهای عتیقه شمردن فرش
محصولات نانوسان: وضعیت فرش‌های آنتیک متغیر است، بعضی فرش‌ها را بهتر است روی دیوار آویزان کرد تا رفت و آمدهای مکرر آسیبی به آن نزند، حال آن که بعضی فرش‌ها در چند ناحیه پوسیده شده‌اند و می‌توان سال‌ها بر روی آن راه رفت. واژه آنتیک به طور کلی به آثاری اطلاق می‌شود که حداقل 80 سال از عمرشان بگذرد. فرش قدیمی در حال حاضر فرشی است که از سال 1304 به قبل بافته شده باشد. فرش‌های پس از این تاریخ و متعلق به دهه 1330 نیمه عتیقه محسوب می‌شود. اما فرشی که سی تا پنجاه سال قبل بافته شده است، فرش قدیمی به شمار می‌آید. اما برای عتیقه دانستن یک فرش، فقط به عمر آن توجه نمی‌شود، بلکه باید ویژگی‌های مربوط به کیفیت طرح، تکنیک بافت و مواد به کار برده شده، همه در کنار هم در نظر گرفته شود و شیوه‌ی تعریف اصالت فرهنگی در فرش نیز مدنظر قرار داده شود. فرش قدیمی از نظر قیمت، اثری است که بهای آن هر سال افزایش می‌یابد، چرا که فرش‌های آنتیک، بافته شده در سال 1304 به قبل، کالاهایی محدود هستند که تعداد آنها رو به کاهش است و دیگر تولید نمی‌شوند. در واقعیت نیز سال‌های 1304 و آن حدود، نقطه‌ی عطفی در هنر فرشبافی به شمار می‌رود. طبیعی گیاهی از این زمان به بعد با رنگ‌های مصنوعی جایگزین شد، این رنگ‌های مصنوعی حتی اگر ثابت هم باشد، به هیچ وجه عمق، پختگی و ظرافت رنگ‌های طبیعی گذشته را ندارند. به علاوه نیز از این زمان به بعد به جای دست با دستگاه انجام شد و نخ‌ریسی دستی جای خود را به نخ‌ریسی ماشینی دارد. این ابداعات تاثیر قابل توجهی بر ظاهر فرش گذاشت. رنگزاهای طبیعی غنا و پختگی بیشتری داشتند و تغییرات جزئی سایه رنگ به سطح فرش عمق می‌بخشید. بافت نامنظم خامه‌ی نخ‌ریسی شده با دست نیز اثر هنری و جلوه‌ی بیشتری به فرش می‌داد که قابل مقایسه با نخ‌های تولید ماشینی نیست. فرش قدیمی به دلیل استفاده از رنگزاهای طبیعی و خامه‌ی ریسیده شده با دست، سطح درخشان و جانداری دارد که تغییرات جزئی رنگ به آن عمق می‌دهد، حال آن که فرش‌های متعلق به دوره‌های جدیدتر سطح یکنواخت و تک رنگی دارند که به هیچ وجه درخشندگی فرش‌های عتیقه را ندارد. از این گذشته طرح و نقشه‌ی فرش‌های جدید نیز متفاوت است.
نکته‌های مهم درباره فرش‌های عتیقه قدیمی و نحوه نگهداری از آنها
شیشه شوی خودرو نانوسان: بعید است در بین تمام اثاثیه‌ی خانه تکه‌ای را پیدا کنید که به اندازه‌ی یک فرش آنتیک رنگارنگ با نقش و نگارهای چشمگیر بر زیبایی چیدمان خانه اثر بگذارد. اما یک نکته خریداران فرش قدیمی را مردد می‌کند، آیا می‌توان روی یک فرش آنتیک کمیاب با قیمتی گزاف راه رفت؟ خبر خوش این است که این فرش‌های آنتیک دوام بالایی دارد و رفت و آمد مکرر را تاب می‌آورد، کافی است که به خوبی از فرش خود مراقبت کنید. اما توجه داشته باشید که بسیاری از شیوه‌های معمول خانه‌داری، مانند استفاده از محلول‌های پاک کننده، آسیبی جدی به فرش آنتیک و باارزش‌تان می‌زند. اما نگران نباشید، چون در ادامه می‌توانید با روش‌های مراقبت از فرش قدیمی آشنا شوید. با ما همراه باشید تا با رعایت توصیه‌های ساده و روزمره زیر بتوانید، تا چند نسل این سرمایه ارزشمند را حفظ کنید.
چطور فرش باکیفیت را از فرش آنتیک واقعی تشخیص دهیم؟
تشخیص دادن فرش باکیفیت اصیل به سال‌ها تمرین و تجربه نیاز دارد، بااین حال هنگامی که فرشی چشمتان را گرفت، می‌توانید با پرسیدن چند سوال تخصصی به نتیجه مناسبی برسید. رنگزاهای به کار برده شده برای رنگ کردن پشم، مرغوبیت پشم و سه عامل مهمی هستند که بر کیفیت فرش اثر می‌گذارند. در نهایت اگر می‌خواهید از عتیقه بودن فرش مطمئن شوید، بهترین کار این است که با کارشناس فرش مشورت کنید، چون فقط چشمان یک کارشناس خبره فرش می‌تواند کیفیت یک قالی عتیقه نفیس را تشخیص دهد.
پرکاربردترین مواد در بافت فرش‌های عتیقه
فرش آنتیک عمدتاً با پشم بافته شده است و پنبه پس از پشم، پرکاربردترین ماده در فرش‌های آنتیک است. مواد دیگری مانند و موی بز کاربرد کمتری در قالی‌های عتیقه دارند، اما در بعضی فرش‌های عتیقه مشاهده می‌شود.
نکته: جنس نخ فرشبافی یکی از روش‌هایی است که کارشناسان برای تعیین محل بافت فرش به آن توجه می‌کنند.
مواد به کار برده شده در بافت فرش چه تاثیری بر شیوه‌ی مراقبت از آن می‌گذارد؟
اگر فرش از مواد خالصی مانند پشم فراوری نشده، ابریشم یا پنبه بافته شده باشد، روش مراقبت از آن چندان تفاوت نمی‌کند، البته تفاوت‌های جزئی وجود دارد. برای مثال فرش ابریشمی ظریف‌تر است، به مراقبت بیشتری نیاز دارد و نباید هیچ وقت حرارت ببیند. لکه‌ها روی فرش پنبه‌ای واضح‌تر دیده می‌شود، بنابراین مراقب باشید که چیزی روی فرش پنبه‌ای نریزید. تمیز کردن فرش پشمی از همه ساده‌تر است و به همین دلیل گزینه‌ی مناسبی برای پوشاندن فضاهای بزرگ خانه به شمار می‌رود.
بهترین روش‌ها برای مراقبت از فرش عتیقه، آیا می‌توان فرش عتیقه را با جاروبرقی تمیز کرد؟
طبیعی است که از راه رفتن روی فرش قدیمی بترسید، اما کارشناسان معتقدند، فرش آنتیکی که از بوته‌ی آزمایش زمان سالم بیرون آمده و نپوسیده است، امتحان خود را پس داده است. بنابراین اگر همچنان به خوبی از آن مراقبت کنید، هیچ دلیلی ندارد که فرش سال‌های سال دوام نیاورد. شاید نگران باشید که مبادا کشیدن جاروبرقی به فرش عتیقه آسیب بزند، اما واقعیت این است که جارو کشیدن برای زدودن گرد و غبار روزمره لازم است، در غیر این صورت این آلودگی‌ها باعث پوسیدگی فرش می‌شود. بهتر است از یک جارو برقی معمولی بدون برس موجمع‌کن استفاده کنید تا بافت فرش آسیبی نبیند. همچنین فرش را هرچند سال یکبار بچرخانید تا همه‌ی نقاط فرش حد یکسانی از رفت و آمد را تحمل کند.
آیا شامپو فرش‌ها و محلول‌های پاک کننده استاندارد به فرش عتیقه آسیب می‌زند؟
تمامی کارشناسان فرش متفق‌القولند که استفاده از پاک کننده‌های شیمیایی کاملاً برای فرش‌های عتیقه ممنوع است، چون اگر به روش صحیح از آن استفاده نکنید، مواد شیمیایی آسیب غیرقابل جبرانی به فرش می‌زند. در کارگاه‌های تخصصی قالیشویی از آب گرم و محلول‌های ملایم بدون مواد شیمیایی برای شستشوی فرش‌های دستی عتیقه استفاده می‌شود تا فرش رنگ پس ندهد و بافت آن از هم متلاشی نشود.
هرچند وقت یکبار باید فرش عتیقه را شست؟
قالی عتیقه را هر 5 سال یکبار به کارگاه‌های تخصصی قالیشویی بفرستید. جارو کشیدن منظم و لکه‌گیری برای فرش لازم است، اما متخصصین شستشوی فرش دستباف فرش را با بهره‌گیری از مهارت و تجهیزات خاص کاملاً تمیز می‌کنند و دقت می‌کنند که فرش در دمای معین به خوبی خشک شود.
اشتباه‌های رایج مردم در استفاده از فرش عتیقه در خانه
خانه می‌تواند محیطی ناامن برای فرش عتیقه‌تان باشد، خطراتی که ممکن است تا به حال به آنها دقت نکرده باشید. بعضی از این تهدیدها، مانند حیوانات خانگی کاملاً مشخص‌اند، اما بعضی، مانند تابش شدید نور آفتاب یا قرار گرفتن زیر وسایل سنگین، ممکن است از نظرتان دور مانده باشد. یکی از مهم‌ترین نکات برای مراقبت از فرش، این است که چشم تیزبینی برای دیدن بیدها داشته باشید. اگر بید روی فرش دید یا فکر کردید که فرش‌تان را بید زده است، فرش را به متخصص نشان دهید. بیدزدگی خطر مهلکی برای فرش است و بیدها باید در اولین فرصت نابود شود، تا آسیب‌دیدگی فرش به حداقل برسد. نکته حیاتی برای مراقبت از فرش این است که فرش را از رطوبت دور نگه دارید. اگر فرش مرطوب شد، وسیله‌ای زیر ناحیه خیس بگذارید تا بالاتر قرار بگیرد و خشک شود. پس از آن که فرش کاملاً خشک شد، آن را دوباره صاف کنید.
بهترین محیط‌ها برای نگهداری فرش عتیقه: تاثیر شرایط محیطی، مانند سیگاری بودن اعضاء خانواده بر فرش
مکان خشکی که تحت تابش نور مستقیم خورشید قرار ندارد، بیش از حد گرم یا مرطوب نیست و رفت و آمد زیادی ندارد، بهترین محیط برای نگهداری فرش است. البته عامل‌های محیطی دیگری، مانند سیگار کشیدن در خانه، نیز هستند که آسیب شدیدی به فرش می‌زنند.
اگر فرش لک شد، برای مثال قهوه روی آن ریخت، چکار کنیم؟
نترسید. لک را می‌توانید، پاک کنید، بنابراین افرادی که لکه کردن فرش برایشان تبدیل به عادت شده است، نیز می‌توانند از داشتن یک فرش دستباف زیبا لذت ببرند. اولین کار این است که ماده‌ی ریخته شده روی فرش را جمع کنید. سپس حوله یا پارچه تمیزی زیر آن بگذارید و آب گرم روی آن بریزید تا لکه پاک شود. برای این که فرش رنگ پس ندهد، اول این کار را روی تکه کوچکی از فرش امتحان کنید. اگر فرش رنگ پس داد، بهتر است کار را به کاردان بسپارید و به یک کارگاه قالیشویی زنگ بزنید