مجله روز/همدان دستکند و شهر زیرزمینی «وسمق» یکی از آثار تاریخی کم نظیر استان همدان بوده که در روستای وسمق درگزین قرار داشته و فعلا در مراحل اولیه کاوش خود است.
این شهر زیرزمینی دارای سه طبقه بوده که طی دوره های مختلف تاریخی مورد استفاده قرار می گرفته و حدود ۲۰ تا ۲۵ هکتار از مساحت روستا را به نوعی از زیرزمین تحت پوشش خود قرار داده است.
این دستکند در کنار چشمه تاریخی خانا حفاری شده تا ساکنین دستکند همواره به آب دسترسی داشته باشند. چشمه تاریخی خانا یکی از قدیمی ترین آب های منطقه بوده که توسط معماران زیرزمینی وسمق هزاران سال قبل استخراج شده که تمامی راهروهای دستکند وسمق برای برداشت آب به کانال خانا متصل بوده اند و این کانال یکی از گریزگاه های شهرزیرزمینی بوده است.
وجود درب های سنگی و معماری خاص پدافندی برای مقابله با دشمن در زیرزمین از شاخصه های این دستکند بوده که معماری آن در برخی مکان ها مشابه معماری شهرزیرزمینی ارزانفود است. این دستکند تحت حفاظت و مطالعه اداره میراث فرهنگی استان همدان قرار دارد تا با کاوش دقیق تر دوره تاریخی این اثر مشخص شود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان همدان با بیان اینکه در رابطه با دستکند وسمق درگزین برخی کاوش های اولیه توسط همکاران ما در واحد باستان شناسی انجام گرفته افزود: ارتباط این دستکند با دوره اسلامی در تحقیقات اولیه کاملا واضح است اما احتمالاً این دستکند مربوط به دوره های تاریخی هم می شود که در این رابطه نیاز به این بوده که به صورت کامل و علمی این دستکند مورد کاوش قرار بگیرد .
حیدری تصریح کرد: با کاوش کامل و علمی و دقیق به طور قطع داده های این کاوش دوره تاریخی این دستکند را مشخص خواهد کرد.
وی با بیان اینکه این دستکند در دو طبقه در زمان خود کنده شده است گفت: در این دستکند در کاوش های اولیه برخی آثار و سفال های مربوط به دوران اسلامی کشف شده که البته نیاز به این بوده که به صورت علمی تر و به صورت دقیق تر کاوش های لازم انجام و آثار دوره های دیگر آن نیز کشف شود.
حیدری با اشاره به اینکه در حال حاضر پرونده این دستکند را آماده کرده ایم و امسال جز برنامه های در اولویت برای ثبت در فهرست آثار ملی کشور است خاطرنشان کرد: در حال حاضر برخی کاوش های اولیه دستکند وسمق توسط همکاران واحد باستان شناسی انجام گرفته اما با توجه به بحث محدودیت اعتبار ادامه روند آن را در برنامه های کاوش امسال قرار داده ایم.
حیدری با اشاره به آماده بودن پرونده ثبتی این دستکند ادامه داد: وقتی پرونده ثبتی یک اثر آماده می شود دقیقا باید عرصه و حریم آن اثر را مشخص کنیم .
وی با بیان اینکه برای اینکه مشخصا عرصه و حریم این اثر مشخص شود به طور قطع باید کاوش انجام شود اظهار کرد: در سال جاری هم ثبت ملی اثر و هم کاوش های دقیق تر اثر این دستکند در دستور کار قرار دارد.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان همدان با اشاره به اینکه با کاوش دقیق تر دستکند و داده هایی که از کاوش ها به دست خواهد آمد مشخص خواهد شد که این دستکند مربوط به چه دوره و محل استقرار چه چیزی بوده است بیان کرد: این دستکند محل استقرار مسکونی و یا نظامی و یا سایر موارد دیگر بوده به طور قطع در ادامه کاوش ها مشخص خواهد شد
حیدری در رابطه با این سوال مبنی بر فعالیت معادن در نزدیکی این اثر و انفجار برای فرایند استخراج مواد معدنی و احتمال آسیب به این اثر اظهار کرد: باید برای هر اثری عرصه و حریم تعریف کنیم که این امر تنها با مطالعات لازم و کاوش اثر امکان پذیر خواهد بود تا با این اقدام دقیقا حد و حدود این حریم مشخص شود .
وی گفت: بعد از مطالعات و کاوش و نیز تعریف عرصه و حریم اگر چنین معدنی خارج از عرصه و حریم و محدوده باشد مشکلی نخواهد داشت اما اگر این معدن در درون و یا روی عرصه و حریم درجه یک اثر باشد به طور قطع برخی ملاحظات باید انجام بگیرد و برخی ضوابط را برای آن اثر در راستای حفظ آن باید تعریف کنیم که آن ضوابط لازم الاجرا خواهد بود و باید انجام شود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان همدان در ادامه با بیان اینکه دستکندها معمولا به لحاظ معماری و کالبدی تقریبا یک شکل و فرم را در نوع حفر دهلیزها اتاقک های خود دارند تصریح کرد: با برخی کاوش های اولیه و نقشه برداری هایی که همکاران باستان شناسی داشته اند تاکنون دو طبقه از این دستکند مشخص شده و احتمال دارد دارای طبقه سوم هم باشد که این امر در کاوش های دقیق تر مشخص خواهد شد.
حیدری اضافه کرد: در نقشه برداری های انجام شده وجود آبراهه در دستکند و هدایت آب برای استفاده در طبقات دستکند مشخص کرده که این دستکند محل سکونت بوده که البته نیاز به کاوش دقیق تر دارد.
شهر زیرزمینی «وسمق» در مراحل اکتشاف اولیه
محمد سلطانی ابراهیمیان فرماندار درگزین نیز با بیان اینکه شهر زیرزمینی روستای وسمق در مراحل اکتشاف اولیه خود قرار دارد خاطرنشان کرد: این ظرفیت در کنار سایر ظرفیت های شهرستان در صورت کاوش کامل و دقیق تر از نقش موثری در رونق دو چندان گردشگری شهرستان برخوردار خواهد بود.
وی با بیان اینکه هم اکنون از صفر تا صد کاوش های این دستکند و پیگیری ثبت آن در فهرست آثار ملی کشور توسط میراث فرهنگی در حال انجام است تصریح کرد: با کاوش های دقیق میراث فرهنگی دوره تاریخی این دستکند مشخص خواهد شد.
سلطانی ابراهیمیان افزود: جاذبه های بکر و طبیعی مناظر زیبا از جمله برکه شاهنجرین روستای سنگ گران کوه روستای زاکان با مناظر بکر و طبیعی از دیگر ظرفیت های شهرستان درگزین بوده که گردشگران مختلفی که از این جاذبه ها اطلاع دارند معمولا در ایام عید و فصل تابستان این روستاها را به عنوان مقصد گردشگری انتخاب می کنند.
وی گفت: با توجه به وجود این ظرفیت ها با برنامه ریزی لازم می توان گام های موثری را با کمک مدیران دستگاه های مختلف با همت و تلاش مضاعف در راستای رونق و توسعه گردشگری این شهرستان برداشت.
به گزارش مجله روز به طور قطع با کاوش های دقیق میراث فرهنگی و ثبت آن در فهرست آثار ملی کشور ضمن حفظ این اثر تاریخی در چشم انداز افق درگزین این شهر نو پا می توان رونق و توسعه دو چندان گردشگری را با کاوش این دستکند شاهد بود.
انتهای پیام