اسباب‌بازی وسیله‌ای برای تجربه «آینده» و کسب مهارت زندگی در کودکان است که قدمتی به درازای تاریخ دارد؛ روندی که از پیش از تاریخ آغاز شده و پس از شکل‌گیری تحولاتی در ساخت، این روزها با گذر از ساخت اسباب‌بازی‌های دست‌ساز، بازار فروش این کالا در قبضه تولیداتی مدرن و پیشرفته قرار گرفته است.
به گزارش مجله روز، بازی بر پرورش توان ذهنی، جسمی، عاطفی و اجتماعی کودکان تأثیرگذار است و اسباب‌بازی هم به عنوان ابزاری برای این فعالیت دقیقا چنین نقشی در فرایند رشد کودکان دارد. بعضی از اسباب‌بازی‌ها مانند توپ، عروسک، فرفره و… تاریخچه طولانی دارند، هرچند که در هر دوره‌ای احتمالا در نحوه ساخت آنها تغییراتی ایجاد شده است، اما از گذشته تا امروز وسیله بازی و سرگرمی کودکان و نوجوانان بوده‌اند.
در واقع کودکان حین بازی با اسباب‌بازی‌ها، راه و روش زندگی بزرگسالان را تقلید می‌کنند و برای زندگی و پذیرفتن مسئولیت‌های آن آمادگی پیدا می‌کنند و توانایی خلق، اندیشه و تخیل در آنها تقویت می‌شود.
تاریخچه ساخت اسباب‌بازی به پیش از تاریخ بازمی‌گردد؛ تکه‌های استخوان و سنگ که به شکل مهره و مکعب ساخته می‌شد، بخشی از اسباب‌بازی‌های کودکان عصر نوسنگی بودند؛ درواقع در این عصر که با تحولات و تغییرات اساسی همراه بود، تمام اتفاقات زندگی بشر به گونه‌ای پیش رفت که انسان وارد مرحله نوینی از زندگی فرهنگی شود که نقش استفاده از اسباب‌بازی هم در آن متفاوت باشد. در آن دوره کودکانِ بعضی از جوامع با اسباب‌بازی‌هایی که مشابه وسیله‌های شکار بزرگسالان ساخته می‌شد، بازی می‌کردند و در خیال خود به شکار حیوانات می‌رفتند.
در ویرانه‌های شهر باستانی «موهنجودارو» در پاکستان امروزی، اسباب‌بازی‌هایی از گِل و چوب، مانند ارابه و ارابه‌ران و گاوهای ارابه‌کش، قوچ‌های چرخ‌دار، پرندگان و ماهی‌های گوناگون پیدا شده است که به کودکانی تعلق داشته که حدود ۵۰۰۰ سال پیش در این شهر زندگی می‌کردند. همچنین در گورهای کودکان مصریان باستان، اسباب‌بازی‌هایی مانند وسایل پخت و پز و خانه‌داری کشف شده است. باستان‌شناسان کنده‌کاری‌هایی از یونان و روم باستان کشف کرده‌اند که کودکان را در حال بازی با توپ و ارابه نشان می‌دهند.
در مشرق‌زمین نیز یکی از قدیمی‌ترین اسباب‌بازی‌های کودکان بادبادک است؛ بادبادک حدود سه‌هزار سال پیش، برای اولین بار در چین ساخته شد. فرفره توپی نیز ابتدا در چین و ژاپن ساخته شد و به دوره امروزی رسید.
برخی از باستان‌شناسان معتقدند بعضی از این وسایل بازی، ابزارهای آیینی هستند، اما تحقیقات نشان می‌دهد از آن‌جایی‌که آنها در کنار گورِ کودکان دفن شده‌اند، احتمالاً اسباب‌بازی هستند. بیشتر این‌ها به شکل صورتک، آدمک و بعضاً عروسک‌اند. در شهرهای باستانی حتی بعضاً بازی‌های تخته‌ای همراه با مهره و تاس نیز یافت می‌شود.
نمونه‌های فراوانی از اسباب‌بازی‌های کودکان قاره اروپا در قرون وسطی در دست است و در میان این اسباب‌بازی‌ها، مجسمه‌های کوچکی از دختران و زنان با جامه‌های رنگارنگ، جنگ‌آوران زره‌پوش، سربازان پیاده و سواره با لباس‌های نظامی و سلاح‌هایی مانند تیر، کمان، شمشیر و سپر دیده می‌شوند.
البته صنعت اسباب‌بازی در قرن هجدهم میلادی در اروپا رواج بیشتری یافت به شکلی که در این دوره شغل گروهی از مردم در بعضی از روستاهای اروپا ساخت اسباب‌بازی بوده است. با اختراع دستگاه‌های مختلف، پیشرفت مهمی در فرایند ساختن اسباب‌بازی پدید آمد تا سرانجام در قرن نوزدهم میلادی کشور آلمان مرکز تولید اسباب‌بازی جهان شد، اما بعدها صنعتگران اتریش و سوئیس در ساختن اسباب‌بازی از صنعتگران آلمانی پیشی گرفتند.
از آغاز قرن بیستم میلادی نیز صنعت ساخت اسباب‌بازی در همه کشورهای جهان گسترش یافت. کشورهای ژاپن، انگلستان و ایالات متحده آمریکا به تولید اسباب بازی در حجم انبوه پرداختند و بیشتر به ساخت اسباب‌بازی‌هایی علاقه نشان دادند که با نیروی الکتریسیته کار می‌کند.
پی‌نوشت: بخشی از این گزارش با استفاده از اطلاعات «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» و «دانشنامه اسباب‌بازی‌های تهران قدیم» نوشته شده است.
انتهای پیام