گرماگرم درافتادن با گرما – مجله روز

به گزارش مجله روز، قدس نوشت: گرمای بی‌سابقه تابستان امسال ظاهراً دارد تمام می‌شود اما افزایش میزان گرمایش و حدنصاب و رکوردهایی که هرسال در نقاط مختلف جهان جابه‌جا می‌شود و تلفاتی که بالا رفتن دمای هوا روی دست بشر می‌گذارد سبب شده تلاش‌ها برای مبارزه با گرما حالاحالا و حتی تا خود زمستان ادامه داشته باشد.

برای همین ممکن است شما هر روزه در رسانه‌ها، اخبار و مطالب تازه‌ای از ابداعات و ایده‌های بشری برای جان سالم به در بردن از گرما پیدا کنید. ایده‌هایی که گاهی ممکن است عجیب به نظر برسند… مثلاً ایده استفاده از پنکه به جای کولر!

آقای وزیر شوخی کرد؟
ممکن است علم و دستاوردهایش روز به روز وسایل و ابزار خنک‌کننده جدید تولید کنند و بازاریاب‌ها هم با تبلیغ مصرف کمتر و کارایی بیشتر، شما را امیدوار و راضی به خرید محصولاتشان کنند، اما خوب می‌دانید که همه تجهیزات قدیمی یا مدرن خنک‌کننده بالاخره عوارض و معایبی دارند که کمترینش هزینه بالای خرید و بعد هم هزینه‌های بالاتر استفاده از آن‌هاست که روی قبض‌های برقتان مشاهده می‌کنید. یعنی وزیر بنده خدایی که چند روز پیش توصیه کرد مثل ژاپنی‌ها از پنکه استفاده کنید، خداوکیلی قصد شوخی با من و شما را نداشت! در ضمن اولین و آخرین کسی نبود که ایده تازه‌ای برای نجات از مشکلات گرما به ذهنش رسیده بود. اصولاً تلاش انسان در این باب، تاریخچه جالب توجهی دارد. مثلاً مصریان باستان برای خنک کردن محل زندگیشان سوراخ‌ها و پنجره‌های خانه را با نی‌های مخصوصی که با آب مرطوب می‌شدند می‌پوشاندند تا هوا در برخورد با آن‌ها خنک و سپس وارد خانه شود. در راهروها ظروف بزرگ آب قرار می‌دادند تا هوا را مرطوب و خنک کنند. شب‌ها هم با خوابیدن لای پارچه و پتوهای مرطوب، خواب خنک‌تری داشتند. پس آنچه در فیلم‌ها دیده‌اید یا در قصه‌ها خوانده‌اید که فراعنه مصر مأمورانی بادبزن به دست داشته‌اند که دائم تخت و محیط اطراف تختشان را خنک می‌کردند، خالی‌بندی نیست، اما مخصوص مردم عادی هم نبوده است. روش اصلی مصری‌ها در ایران خودمان هم باب بوده و حتی امروزه شما می‌توانید در روستاها و برخی مناطق گرم و خشک حفره‌هایی را روی دیوارها ببینید که در تابستان با خار و گیاهان انبوه پوشانده شده و با پاشیدن آب روی آن‌ها و بادی که در طبیعت می‌وزد، نقش کولرهای آبی را بازی می‌کنند.

   بادگیرهای خودمان
 رومی‌های باستان هم که به راحت‌طلبی معروف بوده‌اند، به خلاقیتشان متوسل می‌شدند. معماران رومی شبکه‌ای از لوله‌های آبی درست کردند و آن را در سراسر شهر چرخاندند. چرخش آب در لوله‌های آب خنک، گرما را کمتر می‌کرد. بعد هم به ذهنشان رسید این لوله‌های آب را از خانه‌ها رد کنند تا هر خانه محیط سردتری داشته‌ باشد. البته به تناسب هر لوله و بزرگی و قطر آن از ملت مالیات می‌گرفتند. البته در فرهنگ و ادبیات روم باستان ضرب‌المثل: «هرکه لوله‌اش بیش، مالیاتش بیشتر» دیده نمی‌شود! اما مشخص است که این روش خنک کردن فقط مختص طبقه اشراف بوده نه مردم عادی و فرودست. 
هندوها در زمان قدیم کمی مدرن‌تر از رومیان و مصریان باستان عمل می‌کردند. یعنی معماری و فیزیک را برای مبارزه با گرما تلفیق می‌کردند. آن‌ها صفحه‌هایی مشبک به نام «جالی» ساختند که ساختاری تزئینی هم داشت. جالی هم مانع تابش نور خورشید به فضای خانه می‌شد و هم سوراخ‌هایی ریز برای عبور هوا داشت. عبور هوا از سوراخ‌های ریز جالی، موجب افزایش سرعت آن می‌شد تا کمبود باد هم جبران شود. فشرده‌شدن هوا و رهاسازی سرد شده آن، عملکردی شبیه کولرهای گازی امروزی داشت.
بادگیرها هم که خوب می‌دانید نماد زندگی در مناطق کویری ایران خودمان بوده و هست. البته هنوز میان ایرانیان و مصریان دعواست که این ابداع و اختراع مال کدام تمدن است؛ اما قدیمی‌ترین بادگیرهای ایرانی ۴هزار سال عمر دارند و عمر بادگیرهای مصری از هزارو۳۰۰ سال فراتر نمی‌رود.  
بادگیرها از سر بلندشان که محفظه ورود و خروج باد دارد، هوا را به سمت پایین هدایت می‌کنند که معمولاً سرداب یا آب‌انبار در آنجا قرار دارد. بقیه ماجرا هم معلوم است که هوا در برخورد با آب خنک و بعد از مجاری مخصوص به اتاق هدایت می‌شده است. یخچال و قنات هم البته ابتکارهای دیگری بوده که در تابستان‌ها به کمک اجدادمان می‌آمدند تا از گرما نجات پیدا کنند. 

ماست‌مالی را جدی بگیرید!
کولرها هم که می‌دانید به‌خصوص نوع گازی‌اش از مهم‌ترین اختراعات قرن بیستم هستند. در ضمن هزینه‌سازترین ابداع ضدگرمایی بشر هم محسوب می‌شوند. آن هم امروزه که مسئله انرژی و قیمت آن جوری شده که اگر اوضاع به همین منوال پیش برود، حتی اقشار متوسط و رو به بالا هم ممکن است کم‌کم قید استفاده از این اختراع خنک‌کننده را بزنند. روزگذشته «فرادید» مطلب جالبی درباره روش‌های مبارزه با گرما در اروپا منتشر کرد.
گویا «تام گرین‌هیل» که یک مهندس انگلیسی است، رنگ‌آمیزی بیرون پنجره‌ها با ماست را به عنوان راه‌حلی کم‌هزینه و کم‌انرژی برای خنک نگه داشتن خانه‌های در طول موج گرما پیشنهاد کرده است!
ماستی که او با غلتک روی شیشه می‌مالد، به سرعت خشک می‌شود و می‌تواند مانند سایر روکش‌های پنجره کم‌مصرف نور خورشید را به جای جذب، منعکس کند. او می‌گوید استفاده از ماست آسان است، بو نمی‌دهد، حشرات را جذب نمی‌کند، پاک نمی‌شود مگر اینکه باران شدیدی ببارد و پس از پایان موج گرما، می‌توان آن را به سادگی با یک پارچه و آب شست. 
گرین‌هیل یک مهندس دارای پروانه رسمی و طرفدار محیط ‌زیست، متخصص در کاهش کربن در ساخت‌های جدید هم هست. او معتقد است با اینکه برخی محصولات و مداخلات معماری عالی در بازار وجود دارد که می‌توانند ساختمان‌ها را برای دفع گرما مقاوم‌سازی کنند، اما بیشتر آن‌ها در حال حاضر برای بسیاری از مردم غیرقابل دسترس هستند.  او می‌گوید: «من بام‌های سبز و همه این قبیل عناصر محوطه‌سازی، سایه‌های خارجی مشخص، طاقچه‌های عمیق پنجره‌ها و سایه‌های بیرونی متحرک را پیشنهاد داده‌ام. همه این‌ها بسیار مفید هستند، اما بیشتر مردم توان مالی انجام آن‌ها را ندارند».
آقای مهندس، ماست را یک راه‌حل جایگزین برای مستأجرها می‌داند؛ کسانی که اجازه ندارند تغییری در ساختمان ایجاد کنند یا افرادی که توان خرید محصولات گران را ندارند.  او می‌گوید ماست‌های کم‌چرب که ارزان‌تر هم هستند در این زمینه بهتر عمل می‌کنند. گرین هیل در تلاش است ترفند ماستی خود را به اطلاع همه برساند تا آن‌ها بهتر بتوانند با موج گرما مقابله کنند.

انتهای پیام