نحوه سرپرستی بچه از بهزیستی

پذیرش سرپرستی یک کودک تجربه ای عمیق و پر از عشق است که می تواند زندگی خانواده ها را دگرگون کند. این مسیر که از سوی سازمان بهزیستی کشور با دقت و حساسیتی ویژه پیگیری می شود، به خانواده های متقاضی فرزند فرصت می دهد تا آرزوی دیرین خود را محقق سازند و به کودکان نیازمند، آینده ای روشن هدیه دهند.

فرآیند نحوه سرپرستی بچه از بهزیستی در سال 1404، شامل مراحل گام به گام و شرایط مشخصی است که متقاضیان باید با آگاهی کامل از آن ها عبور کنند. این فرآیند با هدف حفظ مصلحت عالیه کودک و اطمینان از قرار گرفتن او در بهترین محیط خانوادگی تدوین شده است. در این راهنما، با جزئیات کامل و به روز، از ثبت نام اولیه در سامانه ملی فرزندخواندگی تا لحظه دریافت حکم قطعی و تعهدات پس از آن آشنا خواهیم شد. مسیر سرپرستی، هرچند ممکن است طولانی و همراه با چالش هایی به نظر برسد، اما با صبر، آگاهی و پشتکار می توان به نتیجه ای شیرین دست یافت؛ نتیجه ای که نه تنها برای خانواده، بلکه برای کودکی که به آغوش آن ها سپرده می شود، آغاز فصلی نو و امیدبخش در زندگی خواهد بود.

مفاهیم و مبانی قانونی سرپرستی در ایران

برای قدم گذاشتن در مسیر سرپرستی، ابتدا لازم است با مفاهیم و چهارچوب های قانونی آن در ایران آشنا شویم. این شناخت، به متقاضیان کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه تر و آگاهانه تر، این راه را طی کنند و ابهامات احتمالی را از ذهن خود دور سازند.

فرزندخواندگی یا سرپرستی: تفاوت ها و تعاریف قانونی

در زبان عامیانه، معمولاً اصطلاح «فرزندخواندگی» به کار برده می شود، اما از منظر قانون ایران، واژه دقیق تر و رسمی «سرپرستی» است که در «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست» مصوب سال 1392 مورد تأکید قرار گرفته است. سرپرستی، نوعی رابطه حقوقی است که بین کودکی که سرپرست قانونی ندارد یا بدسرپرست شناخته می شود، با یک خانواده برقرار می گردد و تمامی حقوق و تکالیف والدین اصلی، به جز پاره ای از موارد مانند ارث بری طبیعی، به سرپرستان جدید منتقل می شود. این تفاوت در نامگذاری، ماهیتی است برای حفظ حقوق و جایگاه کودک در تمام ابعاد.

اهداف قانون و جایگاه حقوقی کودک

هدف اصلی از تدوین و اجرای این قانون، حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست است. قانونگذار به دنبال آن است که با اعطای سرپرستی، محیطی امن، پایدار و سرشار از محبت برای رشد و بالندگی این کودکان فراهم آورد. در این فرآیند، مصلحت و منافع عالیه کودک همواره در اولویت قرار دارد و تمامی مراحل بررسی صلاحیت متقاضیان و معرفی کودک، بر اساس همین اصل بنیادین صورت می گیرد تا از هرگونه آسیب احتمالی به کودک جلوگیری شود.

ابعاد شرعی و فرهنگی پذیرش فرزند در ایران

پذیرش فرزند در فرهنگ ایرانی، سابقه ای دیرینه دارد و در طول تاریخ، خانواده ها با انگیزه های مختلف، کودکان نیازمند حمایت را به آغوش خود گرفته اند. این سنت حسنه، ریشه در آموزه های دینی نیز دارد که بر حمایت از یتیمان و کودکان نیازمند تأکید فراوان می کند. یکی از دغدغه های همیشگی در جامعه اسلامی ایران، مسئله «محرمیت» فرزندخوانده است. شرع مقدس اسلام راه حل هایی را برای این موضوع ارائه داده است که خانواده ها می توانند با مراجعه به مراجع تقلید خود، از احکام مربوطه آگاه شوند و بر اساس آن عمل کنند. این راه حل ها، مانند ازدواج با خواهر رضاعی یا برادر رضاعی، یا شیردهی از سوی یکی از محارم والدین سرپرست، می توانند پیوند عاطفی و شرعی را تضمین کنند و آسایش خاطر را برای خانواده و کودک به ارمغان آورند.

شرایط و گروه های متقاضی سرپرستی بچه از بهزیستی در سال 1404

برای ورود به فرآیند سرپرستی، متقاضیان باید واجد شرایط عمومی و اختصاصی تعیین شده از سوی سازمان بهزیستی و مراجع قضایی باشند. این شرایط با هدف اطمینان از صلاحیت خانواده ها برای تربیت و نگهداری از کودک وضع شده اند و در سال 1404 نیز همچنان معیار اصلی ارزیابی متقاضیان خواهند بود.

شرایط عمومی برای متقاضیان سرپرستی

متقاضیان سرپرستی، فارغ از گروهی که در آن قرار می گیرند، باید دارای مجموعه ای از شرایط عمومی باشند که سلامت، امنیت و رفاه کودک را تضمین می کند. این شرایط به شرح زیر است:

• تابعیت ایرانی: متقاضیان باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران باشند.
• اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور: اعتقاد به یکی از ادیان شناخته شده در قانون اساسی ایران الزامی است.
• صلاحیت اخلاقی و عدم سوءپیشینه کیفری مؤثر: متقاضیان باید از نظر اخلاقی مورد تأیید بوده و فاقد هرگونه سابقه کیفری باشند که مانع از تربیت صحیح کودک شود.
• سلامت کامل جسم و روان، توانایی عملی نگهداری و تربیت: تأیید سلامت جسمانی و روانی متقاضیان از طریق معاینات پزشکی قانونی و ارزیابی های روانشناختی صورت می گیرد تا اطمینان حاصل شود که توانایی جسمی و روحی لازم برای مراقبت از کودک را دارند.
• عدم اعتیاد به مواد مخدر، روان گردان و الکل: متقاضیان باید گواهی عدم اعتیاد ارائه دهند.
• عدم ابتلا به بیماری های واگیر یا صعب العلاج: ابتلا به بیماری های خاص که سلامت کودک را تهدید کند یا مانع از نگهداری صحیح او شود، پذیرفته نیست.
• تمکن مالی کافی برای تأمین نیازهای کودک: توانایی مالی خانواده برای تأمین هزینه های زندگی، تحصیل و رفاه کودک، یکی از شرایط مهم است. این تمکن مالی باید از طریق مدارک معتبر اثبات شود.
• دارا بودن بیمه پایه: متقاضیان باید دارای بیمه پایه درمانی باشند تا بتوانند کودک را تحت پوشش بیمه قرار دهند.
• تعهد به تملیک بخشی از اموال به نام فرزند (ماده 14 قانون): این یکی از مهمترین شروط قانونی است. متقاضیان باید متعهد شوند که بخشی از اموال یا حقوق خود را به نام کودک منتقل کنند تا آینده مالی او تضمین شود. دادگاه در این خصوص اختیار دارد و می تواند بر اساس مصلحت کودک، نوع و میزان مال را تعیین کند یا در موارد خاص، تنها تعهد کتبی را کافی بداند. این بند برای جبران عدم ارث بری کودک از والدین سرپرست در نظر گرفته شده است.

گروه های اختصاصی و اولویت بندی در واگذاری

علاوه بر شرایط عمومی، متقاضیان بر اساس وضعیت خانوادگی خود به گروه های مختلفی تقسیم می شوند و هر گروه، شرایط و اولویت های خاصی دارد:

زوجین فاقد فرزند

این گروه، اصلی ترین متقاضیان سرپرستی را تشکیل می دهند. شرایط اختصاصی آن ها شامل موارد زیر است:

• مدت ازدواج: حداقل پنج سال از تاریخ ازدواج آن ها گذشته باشد و صاحب فرزندی نشده باشند.
• گواهی پزشکی قانونی: باید گواهی معتبر از پزشکی قانونی مبنی بر عدم توانایی فرزندآوری ارائه دهند.
• شرایط سنی: حداقل سن یکی از زوجین بیش از سی سال باشد و سن آن ها با سن کودک مورد تقاضا متناسب باشد.

دختران و زنان بدون شوهر

قانون جدید، امکان سرپرستی کودکان دختر را برای زنان مجرد واجد شرایط فراهم کرده است:

• شرایط سنی: حداقل سن متقاضی باید سی سال تمام باشد.
• نوع کودک قابل واگذاری: این گروه تنها مجاز به پذیرش سرپرستی کودکان دختر هستند، مگر در مواردی که سرپرستی خواهر، برادرزاده، خواهرزاده یا نوه خود را تقاضا کنند.
• استقلال مسکن: متقاضی باید دارای مسکن مستقل (ملکی یا استیجاری) باشد. در صورت زندگی با اعضای خانواده، وجود امکانات رفاهی و بررسی وضعیت کلی خانواده الزامی است.

زوجین دارای فرزند

خانواده هایی که خود دارای فرزند هستند نیز می توانند متقاضی سرپرستی باشند، اما در اولویت های بعدی قرار می گیرند:

• شرایط سنی: رعایت تناسب سنی بین فرزندخوانده و فرزندان زیستی خانواده اهمیت دارد.
• محدودیت تعداد: اگر خانواده سه فرزند زیستی داشته باشد که با آن ها زندگی می کنند، صرفاً درخواست سرپرستی یک کودک پذیرفته می شود، مگر آنکه کودکان مورد تقاضا خواهر و برادر باشند.

سیستم اولویت بندی: سازمان بهزیستی بر اساس نیازها و شرایط کودکان، اولویت بندی هایی را برای واگذاری در نظر می گیرد. معمولاً کودکان با سنین بالاتر (به ویژه پسران بالای 6 سال)، یا کودکان دارای معلولیت و بیماری های خاص که کمتر مورد تقاضا قرار می گیرند، با سرعت بیشتری واگذار می شوند. متقاضیانی که تمایل به پذیرش این کودکان را دارند، ممکن است مدت زمان انتظار کوتاه تری را تجربه کنند. این سیستم بهزیستی به دنبال آن است که هیچ کودکی از نعمت داشتن خانواده محروم نماند و فرصت برابر برای تمامی کودکان فراهم شود.

یکی از مهمترین نکات در فرآیند سرپرستی، درک این موضوع است که هدف اصلی، یافتن بهترین خانواده برای کودک است، نه یافتن کودک برای خانواده. این دیدگاه، تضمین کننده مصلحت و آینده روشن کودکان نیازمند سرپرستی است.

راهنمای گام به گام مراحل سرپرستی بچه از بهزیستی (فرآیند اجرایی 1404)

مسیر سرپرستی، شامل مراحلی دقیق و منظم است که متقاضیان باید با صبر و دقت آن ها را طی کنند. در ادامه، این مراحل اجرایی را به صورت گام به گام در سال 1404 مرور می کنیم:

مرحله 1: ثبت نام اولیه در سامانه ملی فرزندخواندگی (adoption.behzisti.net)

نقطه آغازین این سفر، ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی بهزیستی است. متقاضیان باید با مراجعه به آدرس اینترنتی adoption.behzisti.net، ابتدا قوانین و مقررات را با دقت مطالعه کرده و سپس اقدام به تکمیل فرم های آنلاین نمایند. لازم است تمامی مدارک مورد نیاز (شامل تصویر شناسنامه، کارت ملی، سند ازدواج، گواهی اشتغال به کار، مدارک بیمه، گواهی عدم فرزندآوری از پزشک متخصص و پزشکی قانونی برای زوجین فاقد فرزند و…) با کیفیت مطلوب اسکن و آپلود شوند. پس از تکمیل اطلاعات، یک کد رهگیری به متقاضیان داده می شود که برای پیگیری های بعدی ضروری است. شایان ذکر است که پس از اعلام بهزیستی، اصل مدارک باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی برابر اصل گردند.

مرحله 2: مصاحبه های اولیه و بازدید مددکاری

پس از ثبت نام آنلاین و بررسی اولیه مدارک، از متقاضیان برای انجام مصاحبه اولیه دعوت می شود. این دعوت معمولاً از طریق پیامک صورت می گیرد. در این مرحله، مددکاران اجتماعی بهزیستی با مراجعه به محل زندگی متقاضیان، شرایط محیطی، خانوادگی و اجتماعی آن ها را ارزیابی می کنند تا از آمادگی خانواده برای پذیرش کودک اطمینان حاصل شود. هدف از این بازدید، شناخت دقیق تر فضای زندگی و تعاملات خانوادگی است.

مرحله 3: ارزیابی های روانشناختی و دریافت مشاوره

متقاضیان به مراکز مشاوره فرزندخواندگی معرفی می شوند تا تحت ارزیابی های روانشناختی قرار گیرند. این ارزیابی ها به منظور سنجش پایداری عاطفی، آمادگی روانی و توانایی های والدین سرپرست در مواجهه با چالش های احتمالی در فرآیند تربیت کودک انجام می شود. در صورت نیاز، مشاوره دینی نیز ارائه خواهد شد. نقش این جلسات مشاوره ای در تأیید صلاحیت نهایی بسیار حائز اهمیت است و به خانواده ها کمک می کند تا با آمادگی ذهنی و عاطفی کامل تری قدم در این مسیر بگذارند.

مرحله 4: استعلامات قانونی و گواهی های الزامی

در این مرحله، متقاضیان برای دریافت گواهی های لازم به مراجع ذی ربط معرفی می شوند. این گواهی ها شامل موارد زیر است:

• معرفی نامه به پزشکی قانونی برای انجام آزمایشات سلامت جسم، روان و عدم اعتیاد.
• دریافت گواهی عدم سوءپیشینه کیفری از دفاتر پیشخوان دولت.

این استعلامات برای اطمینان از مطابقت متقاضیان با شرایط عمومی قانون انجام می پذیرد.

مرحله 5: بررسی نهایی پرونده در کمیته فرزندپذیری استان

پس از جمع آوری تمامی گزارش ها (مددکاری، روانشناسی، پزشکی قانونی) و پاسخ استعلامات، پرونده متقاضیان در کمیته فرزندپذیری استان مورد بررسی نهایی قرار می گیرد. در این کمیته، ممکن است مصاحبه حضوری با اعضا صورت گیرد و تمام ابعاد صلاحیت متقاضیان از نو ارزیابی شود. این مرحله، از حساس ترین بخش های فرآیند است و تصمیم نهایی برای تأیید صلاحیت خانواده در این کمیته اتخاذ می شود.

مرحله 6: معرفی و ملاقات های اولیه با کودک

در صورت تأیید صلاحیت متقاضیان در کمیته، نوبت به معرفی کودک می رسد. بهزیستی بر اساس تطبیق شرایط خانواده با نیازها و ویژگی های کودکان واجد شرایط واگذاری، کودکی را به متقاضیان معرفی می کند. اهمیت جلسات ملاقات اولیه و تعامل سازنده بین متقاضیان و کودک بسیار زیاد است. این دیدارها فرصتی برای ایجاد پیوند عاطفی و بررسی پذیرش متقابل است. در برخی موارد و در صورت عدم تعامل مناسب، امکان معرفی تا سه کودک نیز وجود دارد.

مرحله 7: فرآیند قضایی و حکم سرپرستی موقت (6 ماهه)

با نهایی شدن انتخاب کودک، پرونده به دادگاه ارسال می شود. متقاضیان باید دادخواست سرپرستی را در سامانه ثنا قوه قضائیه ثبت کرده و در جلسات دادگاه حضور یابند. دادگاه پس از بررسی تمامی مستندات و تأیید بهزیستی، حکم سرپرستی موقت شش ماهه صادر می کند. این حکم، آغاز دوره آزمایشی سرپرستی است.

مرحله 8: تحویل کودک و دوره نظارت سازمان بهزیستی

پس از صدور حکم سرپرستی موقت، کودک به خانواده متقاضی تحویل داده می شود. در طول این دوره شش ماهه آزمایشی و حتی پس از آن تا سن 18 سالگی کودک، سازمان بهزیستی نظارت مستمری بر وضعیت کودک و خانواده سرپرست خواهد داشت. هدف از این نظارت، اطمینان از سازگاری کودک با محیط جدید و حسن انجام وظایف سرپرستی توسط خانواده است.

مرحله 9: تبدیل حکم موقت به دائم

پس از اتمام موفقیت آمیز دوره شش ماهه آزمایشی و با تأیید کارشناسان بهزیستی مبنی بر مطلوب بودن شرایط، حکم سرپرستی موقت با پیگیری های والدین سرپرست و بهزیستی، به حکم سرپرستی دائم تبدیل می شود. این مرحله، تثبیت قانونی رابطه سرپرستی است.

مرحله 10: انجام تعهدات مالی و اخذ مدارک هویتی برای کودک

در آخرین مراحل، والدین سرپرست موظف به انجام تعهدات مالی به نفع کودک، از جمله افتتاح حساب بانکی یا خرید بیمه عمر به نام او (بر اساس ماده 14 قانون) و همچنین پیگیری برای اخذ شناسنامه رسمی با نام خانوادگی خود برای کودک هستند. این اقدامات، هویت قانونی و آینده مالی کودک را تضمین می کند.

متقاضیان خارج از کشور

ایرانیان مقیم خارج از کشور که تمایل به سرپرستی دارند، به جای ثبت نام مستقیم در سامانه ملی فرزندخواندگی، باید به دفاتر نمایندگی ایران در کشور محل اقامت خود مراجعه کنند و از طریق آن ها فرآیند را پیگیری نمایند.

چالش ها و پاسخ به پرسش های متداول در مسیر سرپرستی

مسیر سرپرستی، مانند هر تجربه مهم دیگری در زندگی، ممکن است با پرسش ها و ابهاماتی همراه باشد. در این بخش، به برخی از رایج ترین دغدغه ها و سوالات متقاضیان پاسخ داده می شود تا با آگاهی بیشتری قدم در این راه بگذارند.

چرا فرآیند سرپرستی طولانی به نظر می رسد؟

طولانی شدن فرآیند سرپرستی، دلایل متعددی دارد که اغلب خارج از کنترل سازمان بهزیستی است. در وهله اول، بهزیستی متولی تأمین کودک برای فرزندپذیران نیست؛ بلکه باید کودکی وجود داشته باشد که بر اساس حکم قضایی، بی سرپرست یا بدسرپرست شناخته شده و واجد شرایط واگذاری باشد. این پروسه قضایی و حقوقی، زمان بر است. همچنین، احراز دقیق صلاحیت خانواده های متقاضی از جنبه های مختلف مالی، فرهنگی، اجتماعی، روانی و جسمی، نیازمند بررسی های دقیق و کارشناسی است تا از مصلحت و آینده کودک اطمینان حاصل شود. وجود صف طولانی متقاضیان برای نوزادان دختر سالم نیز، به طولانی شدن زمان انتظار دامن می زند.

آیا امکان پارتی بازی در این فرآیند وجود دارد؟

سازمان بهزیستی همواره بر شفافیت و عدالت در فرآیند سرپرستی تأکید داشته است. از زمان راه اندازی سامانه ملی فرزندخواندگی، روند پیگیری و ارزیابی پرونده ها به طور شفاف تری قابل رصد است و این امر احتمال هرگونه سوءاستفاده را به حداقل می رساند. این تصور که در برخی موارد پارتی بازی رخ داده است، گاهی ناشی از عدم آگاهی متقاضیان از تفاوت در شرایط پرونده ها است. برای مثال، خانواده ای که متقاضی پذیرش یک نوزاد دختر سالم است، ممکن است سال ها در صف انتظار بماند، در حالی که خانواده ای دیگر با پذیرش سرپرستی یک پسر شش ساله یا کودکی با نیازهای ویژه، در مدت زمان کوتاه تری به نتیجه می رسد. شرایط هر مورد کاملاً متفاوت است و همین تفاوت ها باعث نوسان در زمان بندی ها می شود.

مدت زمان انتظار برای سرپرستی چقدر است؟

مدت زمان انتظار برای سرپرستی به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان زمان دقیقی را اعلام کرد. اگر کودک واجد شرایط واگذاری موجود باشد، فرآیند در کمتر از شش ماه قابل انجام است. با این حال، اگر متقاضیان به دنبال نوزاد دختر باشند، این زمان به دلیل تقاضای بسیار بالا، می تواند بسیار طولانی شود. در مقابل، متقاضیان کودکان با سن بالاتر (به ویژه پسران بالای 6 سال) یا کودکان دارای معلولیت و بیماری های خاص، ممکن است دوره انتظار کوتاه تری را تجربه کنند.

چگونگی حل مسئله محرمیت فرزندخوانده

مسئله محرمیت فرزندخوانده، از دغدغه های اصلی خانواده های مذهبی است. در این زمینه، اسلام راه حل هایی را ارائه داده است. خانواده ها می توانند با مشورت با مراجع تقلید خود، از راهکارهای شرعی مانند محرمیت از طریق شیردهی (رضاعی) یا ازدواج صوری با خواهر/برادر رضاعی، برای حل این موضوع اقدام کنند. سازمان بهزیستی نیز متقاضیان را به مشاوران دینی معرفی می کند تا راهنمایی های لازم را در این خصوص دریافت کنند و با آسودگی خاطر شرعی، کودک را به سرپرستی بپذیرند.

تعهدات مالی به نفع فرزندخوانده شامل چه مواردی است؟

بر اساس ماده 14 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، دادگاه در صورتی حکم سرپرستی صادر می کند که متقاضی بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کند. این شرط برای تضمین آینده مالی کودک وضع شده است، زیرا فرزندخوانده به طور طبیعی از والدین سرپرست ارث نمی برد. نوع و میزان این مال یا حقوق با تشخیص دادگاه است و می تواند شامل افتتاح حساب بانکی به نام کودک، خرید بیمه عمر یا انتقال سند مالکیت بخشی از اموال باشد. البته در مواردی که دادگاه تشخیص دهد این اقدام ممکن یا به مصلحت نیست، می تواند دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک در آینده را صادر کند.

آیا زنان مجرد نیز می توانند فرزند به سرپرستی بگیرند؟

بله، طبق قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، زنان مجرد نیز می توانند متقاضی سرپرستی باشند، اما با شرایط خاص: آن ها باید حداقل سی سال سن داشته باشند و فقط مجاز به پذیرش سرپرستی کودکان دختر هستند. همچنین باید دارای مسکن مستقل باشند، مگر در شرایط خاص که با بررسی مددکاری، زندگی با اعضای خانواده مورد تأیید قرار گیرد.

وضعیت کودکان با نیازهای ویژه و سنین بالاتر در بهزیستی

متأسفانه، کودکان با نیازهای ویژه یا سنین بالاتر، کمتر مورد تقاضای سرپرستی قرار می گیرند. این در حالی است که این کودکان نیز به محبت و آغوش خانواده نیازمندند. سازمان بهزیستی تلاش می کند تا با فرهنگ سازی و ارائه مشاوره های تخصصی، خانواده ها را به پذیرش سرپرستی این کودکان ترغیب کند. تجربیات نشان داده است که بسیاری از خانواده هایی که سرپرستی این کودکان را پذیرفته اند، از این تصمیم بسیار خرسند هستند و زندگی آن ها سرشار از عشق و معنا شده است.

آیا ثبت نام اولیه فرزندخواندگی هزینه ای دارد؟

ثبت نام اولیه برای سرپرستی در سامانه ملی فرزندخواندگی رایگان است و نیازی به پرداخت هیچ هزینه ای برای ثبت درخواست نیست. با این حال، متقاضیان باید به هزینه های جانبی مانند هزینه های پزشکی قانونی، آزمایشات، و مهم تر از آن، تعهدات مالی و هزینه های نگهداری و تربیت کودک در آینده توجه داشته باشند.

پیامدهای فسخ فرزندخواندگی و اهمیت دقت در تصمیم گیری

یکی از دردناک ترین تجربیات برای کودکان، فسخ سرپرستی است. این اتفاق، لطمات روحی و روانی شدیدی به کودک وارد می کند که می تواند تا سال ها او را درگیر سازد. از همین رو، سازمان بهزیستی در بررسی صلاحیت متقاضیان بسیار سخت گیرانه عمل می کند تا از تصمیم گیری های احساسی و عجولانه جلوگیری شود. خانواده ها باید با آگاهی کامل از مسئولیت های بزرگ سرپرستی و با اطمینان از پایداری عاطفی و تعهد خود، این مسیر را انتخاب کنند و بدانند که فسخ سرپرستی، عواقب جبران ناپذیری برای کودک دارد.

آمار و اطلاعات اخیر سرپرستی در ایران

بر اساس آخرین آمار رسمی منتشر شده از سوی سازمان بهزیستی کشور در شش ماهه نخست سال 1399، تعداد 539 فرزند بهزیستی در سراسر کشور به سرپرستی خانواده ها واگذار شده اند. از این تعداد، 28 فرزند دارای معلولیت نیز وارد خانواده ها شده اند که نشان دهنده افزایش فرهنگ سازی در این زمینه است. استان تهران با 155 مورد، بیشترین آمار سرپرستی را در این دوره به خود اختصاص داده است. این آمار نشان می دهد که گرچه تقاضا برای نوزادان دختر همچنان بالاست، اما روند پذیرش کودکان با سنین بالاتر و نیازهای ویژه نیز در حال افزایش است. (توجه: این آمار مربوط به سال 1399 است و آخرین آمار رسمی در دسترس عمومی در زمان تدوین این مقاله است.)

توصیه های کلیدی برای یک تجربه موفق در سرپرستی

پذیرش سرپرستی یک کودک، شروع فصلی جدید و سراسر عشق است که نیازمند آمادگی، آگاهی و صبر است. برای اینکه این تجربه به بهترین شکل ممکن برای کودک و خانواده رقم بخورد، توجه به نکات و توصیه های زیر می تواند راهگشا باشد:

آمادگی روانشناختی و اجتماعی خانواده

پیش از هر چیز، متقاضیان باید از آمادگی کامل روانشناختی و اجتماعی خود برای پذیرش کودک اطمینان حاصل کنند. این آمادگی تنها به معنای توانایی مالی یا تأمین نیازهای فیزیکی نیست، بلکه شامل پذیرش عمیق و قلبی کودک، آمادگی برای مواجهه با چالش های احتمالی در تربیت و انطباق با نگاه جامعه نیز می شود. جلسات مشاوره روانشناختی که بهزیستی برگزار می کند، فرصت مناسبی برای ارزیابی این آمادگی و کسب راهنمایی های لازم است.

اهمیت صداقت با کودک درباره سرپرستی

یکی از توصیه های اکید کارشناسان و متخصصان حوزه روانشناسی کودک، صداقت با کودک در مورد سرپرستی از سنین پایین است. پنهان کردن این حقیقت از کودک، می تواند در سنین بالاتر، لطمات روحی و روانی جبران ناپذیری به او وارد کند. اگر کودک از ابتدا با این واقعیت رشد کند، آسیب پذیری او به مراتب کمتر خواهد بود و پیوند عاطفی او با والدین سرپرست، بر پایه اعتماد و صداقت شکل می گیرد. این صداقت به کودک کمک می کند تا هویت خود را به درستی شکل دهد و احساس ارزشمندی کند.

نقش جامعه و رسانه ها در فرهنگ سازی

برای موفقیت هرچه بیشتر برنامه های سرپرستی، نیاز به فرهنگ سازی گسترده در جامعه است. رسانه ها، به ویژه از طریق تولید فیلم ها، سریال ها و انیمیشن ها، می توانند نقش بسیار مؤثری در ترویج فرهنگ پذیرش سرپرستی ایفا کنند. سریال هایی مانند بچه مهندس (که البته با انتقاداتی نیز همراه بود)، توانستند بخش بزرگی از جامعه را با مفهوم سرپرستی آشنا و نسبت به آن علاقه مند کنند. گسترش تولید محتوای مثبت و آگاه بخش، با مشاوره کارشناسان مجرب، می تواند دیدگاه های نادرست را اصلاح و جامعه را به سمت پذیرش همدلانه تر کودکان بی سرپرست سوق دهد.

دقت در تکمیل مدارک و آمادگی برای مصاحبه ها

با توجه به پیچیدگی و اهمیت فرآیند سرپرستی، دقت در تکمیل تمامی فرم ها و آماده سازی مدارک مورد نیاز از اهمیت بالایی برخوردار است. هرگونه نقص یا اشتباه می تواند روند کار را طولانی تر کند. همچنین، آمادگی برای مصاحبه ها و بازدیدهای مددکاری با صداقت و شفافیت، به کارشناسان کمک می کند تا شناخت بهتری از خانواده پیدا کرده و تصمیم گیری دقیق تری داشته باشند.

صبر و استقامت در طول فرآیند

مسیر سرپرستی می تواند زمان بر باشد و نیازمند صبر و استقامت فراوان از سوی متقاضیان است. وجود صف های طولانی برای برخی رده های سنی و جنسیتی کودکان، و همچنین مراحل اداری و قضایی، ممکن است باعث طولانی شدن زمان انتظار شود. اما باید به یاد داشت که این مراحل همگی برای تضمین بهترین آینده برای کودک است و صبوری در این راه، پاداش شیرین داشتن یک فرزند را به همراه خواهد داشت.

در پایان، نحوه سرپرستی بچه از بهزیستی، بیش از آنکه یک فرآیند اداری باشد، یک سفر انسانی و عاطفی است که با عشق آغاز می شود و به آغوشی پر از مهربانی برای کودکی نیازمند ختم می گردد. هر گام در این مسیر، آمیخته با امید و مسئولیت است و هر خانواده ای که این راه را برمی گزیند، نقشی بی بدیل در ساختن آینده ای روشن برای یک زندگی کوچک ایفا می کند.