فرجی‌راد: نیازمند اصلاح سیاست‌های مهاجرتی هستیم

مهسا مژدهی: ظهور مجدد طالبان در افغانستان بار دیگر ایران را به پناهگاه امنی برای شهروندان افغان تبدیل کرده است که از ترس جان خود به کشورهای همسایه گریخته اند. این تعداد مهاجر در داخل کشور نیز باعث نگرانی شده است. در برخی شبکه های اجتماعی اخباری مبنی بر موج ورود افغان ها به ایران به گوش می رسد که البته تکذیب می شود. اما بازار به طرز عجیبی داغ است. در حالی که برخی از مردم نگران حضور این پناهجویان در ایران و افزایش جمعیت آنها در داخل کشور هستند، برخی دیگر شباهت های زیادی بین این افراد و پناهجویان اوکراینی می بینند که بیش از یک ماه است به کشورهای همسایه وارد شده اند. مورد استقبال قرار گرفته اند.

چه تعداد مهاجر وارد ایران شده اند؟

قبل از قدرت گرفتن مجدد طالبان در افغانستان، تعداد افغان های ساکن ایران بین دو تا سه میلیون نفر تخمین زده می شد. اما اکنون مشخص نیست که چند نفر دیگر در ایران زندگی می کنند. از سرعت مهاجرت آنها به کشورمان خبرهای مختلفی منتشر شده است که روزانه یک تا پنج هزار نفر ذکر شده است. سازمان راهداری تعداد اتباع افغانستانی ورودی به ایران را روزانه حدود 5000 نفر و معاون وزیر کشور را حدود 1000 نفر تخمین زده است. جواد هدایتی روز دوشنبه ۱۵ فروردین در گفت‌وگو با ایران گفت: پس از روی کار آمدن طالبان، تعداد افغان‌هایی که از مرزهای رسمی وارد کشورمان می‌شوند روزانه به حدود ۵۰۰۰ نفر می‌رسد، در حالی که قبل از این رویداد روزانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ نفر می‌رسیدند. در افغانستان این آمار فقط مربوط به کسانی است که به صورت قانونی با گذرنامه وارد ایران شده اند. معلوم نیست چه کسانی با قاچاقچیان به کشور ما آمده اند. این در حالی است که نگاه وزارت کشور به این موضوع متفاوت است. مجید میراحمدی، معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور گفت که پس از تسلط طالبان بر افغانستان، «تعداد قابل توجهی» در مرز ایران راهپیمایی کردند، اما روزانه حدود 5000 نفر از آنها توقف کرده و به افغانستان اعزام شدند. وی از آمدن هزاران نفر به مرز ایران و ممنوعیت ورود آنها خبر داد.

بیشتر بخوانید:

آیا حضور میلیون ها افغان در ایران تنش اجتماعی خطرناکی را به همراه خواهد داشت؟

طالبان حمله تروریستی در مشهد را محکوم کردند

تحولات سیاسی پاکستان چه معنایی برای کشورهای جهان دارد؟

اوایل سال جاری ایران اعلام کرد که تا سال ۲۰۲۱ نیم میلیون افغان وارد ایران شده اند. هفته گذشته وزیر امور خارجه گفت که پنج میلیون افغان در ایران زندگی می کنند. وی خاطرنشان کرد که در ماه های اخیر یک میلیون مهاجر افغان وارد ایران شده اند.

در عین حال رسانه های افغانستان از ایران گلایه دارند. طلوع نیوز چندی پیش در گزارشی نوشت که در یکی از ولایات جنوبی کشور مهاجران نمی توانند کار کنند و خانه داشته باشند. معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری بوشهر در این زمینه نسبت به حضور غیرقانونی اتباع افغانستانی در این استان هشدار داد و گفت که حضور وی پس از روی کار آمدن طالبان در استان بوشهر غیرقانونی بوده است.

این در حالی است که طالبان مدعی افزایش اخراج افغان ها از ایران و بازگشت آنها به افغانستان شده است. این موضوع در صورت صحت می تواند به قیمت جان برخی از این پناهندگانی که به دلایل سیاسی یا امنیتی وارد ایران شده اند، تمام شود. وزارت امور پناهندگان طالبان اخیراً اعلام کرده است که طی دو روز حدود 6000 افغان به افغانستان بازگشته اند. آنها از مرز نیمروز آمده بودند و از همان مسیر برگشت داده شدند. اخراج شدگان البته افرادی بودند که می خواستند با کمک قاچاقچیان یا به تنهایی بدون پاسپورت وارد ایران شوند.

در مواجهه با این هجوم مهاجران به ایران، تهران امیدوار است که کمک های جهانی در این زمینه لحاظ شود. به گفته وزارت امور خارجه، پنج میلیون افغان در ایران وجود دارند که اشتغال و مسکن برای آنها می تواند چالش بزرگی برای دولتی باشد که با تحریم ها و مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می کند. البته به گفته سخنگوی دولت، سازمان و نهادی متمرکز مانند «سازمان ملی مهاجرت» یا نهادی مشابه، به منظور ساماندهی متمرکز تمامی امور مهاجرتی در دستور کار دولت و وزارت کشور قرار دارد.

امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان نیز گفته است که افزایش یک میلیون نفری افغان ها در ایران به ویژه زمانی که سازمان های بین المللی کمترین توجه را به آوارگان کشور های همسایه افغانستان دارند، بسیار زیاد است.

نماینده سیاسی، امنیتی و اجتماعی دولت بوشهر که این روزها بیش از همه نگران حضور اتباع افغانستانی در کشور است، با توجه به وابستگی تعدادی از اتباع افغانستان به گروه های تروریستی و داعش و احتمال ورود آنها به کشور، گفته است. هرگونه سهل انگاری در این امر مخل امنیت و آرامش کشور است و لازم است نیروهای امنیتی و امنیتی آمادگی کامل برای شناسایی و برخورد قانونی با آنها را در دستور کار خود داشته باشند. به کلیه اعضای محترم استان توصیه و یادآور می شود که مسکن، اجاره مسکن و ملک، واگذاری شغل و تجارت به این شهروندان به هیچ وجه پذیرفته نمی شود و متخلفان به جزای نقدی سنگین و محکومیت قضایی محکوم خواهند شد.

در میان کسانی که در ماه های اخیر افغانستان را ترک کرده اند، کسانی که پاسپورت، ویزا و منابع مالی دارند از مرز عبور کرده اند و بسیاری به مشهد یا تهران رفته اند. با این حال، مرزهای زمینی برای کسانی که پول یا پاسپورت کافی ندارند، گزینه خوب اما دشواری بوده است. بسیاری از این افراد در مرزها بازداشت و به کشورشان بازگشته اند. مسئولان ما حضور این افراد را موج مهاجرت توصیف نمی کنند. با این حال، به نظر می رسد آنها نگران مشکلات اقتصادی ناشی از این نرخ مهاجرت نیز هستند. انتظار می رود سازمان های بین المللی به منظور کاهش فشار بر تهران، بر وضعیت کنونی پناهجویان افغان در ایران تمرکز کنند.

لزوم اصلاح سیاست های مهاجرتی

عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک دانشگاه به مجله روز گفت: موضوع افغانستانی ها در ایران از ابتدا انتقادی آغاز شد و به شکلی آشفته و گیج کننده ادامه یافت. همین بس که در مورد تعریف این جمعیت هنوز اختلاف نظر اساسی وجود دارد.

در حال حاضر، افغان‌های کشور را می‌توان به چند گروه تقسیم کرد: یک گروه، بقایای جمعیت افغانستان هستند که در زمان اشغال افغانستان و جنگ به ایران مهاجرت کرده‌اند که به عنوان پناهنده شناخته شده و تا حدودی مورد حمایت کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد هستند. آنها پناهندگان عالی هستند. جمعیت آن یک میلیون نفر تخمین زده می شود. اما هزینه اصلی آن در ایران است.

دسته دوم کسانی هستند که موضوع طرح نامیده می شوند و وضعیت را تغییر می دهند که جمعیتی در حدود 485 هزار نفر را شامل می شود.

گروه سوم افراد دارای گذرنامه خانوادگی یا مجردی هستند که جمعیت آنها 60 هزار نفر تخمین زده می شود.

گروه آخر افراد غیر مجازی و فاقد مدرک هویتی هستند که جمعیت آنها یک و نیم میلیون نفر یا بیشتر تخمین زده می شود.

فرجی راد افزود: با توجه به آمار فوق مشاهده می شود که موضوع حضور اتباع افغانستانی در ایران و مسائل مربوط به آن چه به لحاظ کمی و چه از نظر کیفی با وجود اجرای پروژه های مختلف همچنان مطرح است. لازم به ذکر است که این جمعیت ثابت نبوده و سیال است. این بدان معناست که برخی از آنها به وطن خود باز می گردند و افراد جدیدی وارد کشور می شوند. برخی از آنها بارها رد شده اند اما هنوز به زودی وارد ایران می شوند. برخی از آنها در ایران ازدواج کرده اند، زایمان کرده اند و در جامعه ایران مختلط هستند. فرزندان او به مدارس ایرانی رفته اند و نمی خواهند به افغانستان برگردند. نسل های جدید افغان ها هرگز افغانستان را ندیده اند. اگر بخواهم موضوع را تا اینجا جمع بندی کنم باید تاکید کنم که پذیرش این تعداد مهاجر از کشور همسایه و این وضعیت نابسامان هنوز با توانمندی ها، توانمندی ها و سیاست های کشور تناسب نداشته یا ندارد. این خود باعث ایجاد ناهنجاری ها و هنجارشکنی ها در سطح بسیار وسیعی شده است. ضعف ساختاری کشور در این زمینه کاملا مشهود است. اما قبل از آن نبود سیاست ها مشکل را ایجاد کرده است.

حضور اتباع افغانستان در ایران ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی دارد و چالش‌ها و فرصت‌هایی را به همراه دارد. بنابراین نمی توان آن را با یک یا چند عامل توضیح داد. به عنوان مثال حضور این افراد در برخی از مشاغل مورد نیاز کشور ضروری است که در برخی موارد شهروندان ایرانی از انجام آن خودداری می کنند. همچنین با توجه به آمیختگی فرهنگی ایران و افغانستان، حضور این افراد و به ویژه آموختن آنها از نظام آموزشی ایران و بازگشت آنها به افغانستان، باعث گسترش و تعمیق تأثیرات جمهوری اسلامی ایران بر افغانستانی ها می شود. جامعه.

اما این حضور گسترده چالش های بزرگی را نیز به همراه دارد. یکی از چالش ها این است که بسیاری از مشاغل مورد نیاز ایرانیان توسط افغان ها اشغال شده است و به ویژه در زمان رکود و آسیب به بازار کار، موجی از نارضایتی در میان طبقه کارگر به راه افتاده است.

با شروع موج جدید مهاجرت، عده ای درصدد ورود قانونی به ایران هستند. اما بسیاری دیگر به ناچار به طور غیرقانونی وارد ایران می شوند. پدیده قاچاق انسان که قبلاً اتفاق می افتاد، اکنون بسیار گسترش یافته و به تجارتی پرسود تبدیل شده است و مردم در دو طرف مرز حضور دارند.

این کارشناس تصریح کرد: از دهه 1360 تاکنون طرح های مختلفی برای رفع این موضوع ارائه و اجرا شده است. هیچ یک از این پروژه ها موفق نبودند و در اواسط کار تا حد زیادی رها شدند. یکی از این طرح ها که به نظر می رسد هنوز در حال انجام است، طرح ساماندهی بر اساس دو مصوبه شورای امنیت ملی است که طرح خوبی به نظر می رسید. اما درست کار نکرد. بر اساس این طرح قرار بود تمامی افغان های مقیم ایران شناسایی شوند و هیچ فردی به صورت غیرقانونی در کشور حضور نداشته باشد. کسانی که حضور قانونی دارند باید حداقل چهارده خدمت از قبیل گواهی، حساب بانکی، اقامت، پروانه کار (با شرایط خاص خود) و … داشته باشند. متاسفانه همکاری برخی دستگاه ها در اجرای طرح حداقلی بوده است. .

وی در پایان گفت: تا زمانی که سیاست مهاجرتی ما به طور کلی اصلاح نشود و سیاست مناسبی برای افغان ها به طور خاص وجود نداشته باشد و تعهدی برای تطبیق آن وجود نداشته باشد، موضوع همچنان ناقص خواهد بود. تدوین یک سیاست دقیق، هوشمندانه و جامع و اجرای صحیح و منسجم آن می تواند تا حدودی هر دو کشور را از این وضعیت نجات دهد.

311312/49