تحصیل در آلمان و ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در آلمان یکی از بهترین گزینه‌ها برای افرادی است که تمایل دارند تا هر چه سریع‌تر مهاجرت کنند و در یک کشور و دانشگاه باکیفیت هم مشغول به تحصیل شوند. کشور آلمان دانشگاه‌های باکیفیت بسیاری دارد. طبق رتبه‌بندی برترین دانشگاه‌های دنیا ( QS ) در سال ۲۰۲۲ دارای ۱۱ دانشگاه زیر رتبه ۲۰۰ دنیا و ۴۴ دانشگاه زیر رتبه ۱۰۰۰ دنیا است. در صورتی که بتوانید در یکی از دانشگاه‌های معتبر آلمان تحصیل کنید و فارغ‌التحصیل شوید، این امکان وجود دارد که بتوانید برای مقاطع بالاتر در دانشگاه‌های معتبر آلمان یا سایر کشورهای دنیا هم اقدام کنید یا اینکه در یک شرکت معتبر مشغول به کار شوید.
تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در آلمان این امکان را به شما می‌دهد که به صورت رایگان تحصیل کنید. ۱۳% دانشجویانی که در آلمان در حال تحصیل هستند، دانشجویان خارجی و بین‌المللی هستند. مزیت دیگر تحصیل در آلمان هزینه زندگی پایین در آلمان است که نسبت به سایر کشورهای دنیا بسیار پایین‌تر است و این برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ایرانی بسیار عالی است، چون با توجه به تفاوت قیمت ارزی که بین ریال و ارز‌های رایج دنیا وجود دارد، مانند دلار و یورو، خیلی از داوطلبان ایرانی توانایی پرداخت هزینه‌های زیادی را ندارند. کشور آلمان بیش از هر کشور دیگری بعد از بریتانیا و آمریکا در دنیا دانشگاه‌های باکیفیت دارد. مهم‌ترین ویژگی دانشگاه‌های آلمان در این است که در مقطع کارشناسی ارشد هیچ گونه هزینه‌ای بابت شهریه دریافت نمی‌شود.
دانشگاه‌های آلمان
در آلمان بیش از ۵۰۰ دانشگاه وجود دارد که بیش از ۲۰ هزار برنامه تحصیلی ارائه می‌دهند و شما می‌توانید به راحتی رشته مورد علاقه‌تان را انتخاب کنید.
انواع دانشگاه‌های آلمان
در حالت کلی ۴ نوع دانشگاه در آلمان وجود دارد.
دانشگاه‌های تحقیقاتی ( Universität ): در این نوع دانشگاه‌های کارهای تحقیقاتی ( آکادمیک ) زیادی در زمینه‌های مختلف انجام می‌شود. این نوع دانشگاه‌ها طیف وسیعی از مدارک کارشناسی ارشد و دکترا را اعطا می‌کنند.
دانشگاه‌های فنی ( echnische Universitä ): این نوع دانشگاه‌های در زمینه‌های مختلف مانند علم، فناوری و مهندسی تخصص دارند و آموزش می‌دهند. البته در حال حاضر این نوع دانشگاه‌ها موضوع‌های دیگری را هم آموزش می‌دهند.
دانشگاه‌های علمی کاربردی ( Fachhochschulen ): این نوع دانشگاه‌ها بر موضوع‌های مختلفی مانند مهندسی، تجارت یا علوم اجتماعی تمرکز دارند. دانشگاه‌های علمی کاربردی اغلب با سازمان‌های تجاری یا حرفه‌ای شریک هستند.
کالج‌های هنر، فیلم و موسیقی و آموزشهای علمی تحصصی که در رشته‌های خلاق آموزش می‌دهند. برای پذیرش از این دانشگاه‌ها، داوطلبان باید مهارت‌ها و تجربه‌های خلاقانه مناسب خود را نشان دهند.
آلمان همچنین به دلیل موسسات تحقیقاتی خود، مانند موسساتی که توسط انجمن ماکس پلانک اداره می‌شود، مشهور است. این نوع موسسات پروژه‌های تحقیقاتی مهمی را انجام می‌دهند و اغلب در مشارک با دانشگاه‌ها، مشاغل و صنعت کار می‌کنند. البته این نوع موسسات معمولاً مدارک تحصیلی زیر مقطع دکترا را اعطا نمی‌کنند.
دانشگاه‌های خصوصی و دولتی آلمان
کشور آلمان به ۱۶ ایالت تقسیم شده که هر یک از ایالت‌ها مسئول اداره دانشگاه‌های دولتی خود است. حدود ۳۰۰ دانشگاه دولتی در آلمان وجود دارد و DAAD ( سرویس رسمی تبادل آکادمیک آلمان ) تخمین می‌زند که حدود ۹۵% دانشجویان آلمانی در دانشگاه‌های دولتی تعلیم می‌بینند. تعداد دانشگاه‌های خصوصی فعال در آلمان هم در حدود ۱۲۰ دانشگاه است که بودجه دولتی دریافت نمی‌کنند و خودشان هزینه‌های تحصیل را تامین می‌کنند و این بدین معنی است که هزینه‌های تحصیل در دانشگاه‌های خصوصی بیشتر از دانشگاه‌های دولتی است.
هم دانشگاه‌های خصوصی و هم دانشگاه‌های دولتی دوره‌ها و آموزشهای معتبری را ارائه می‌دهند. مهم‌ترین تفاوت بین دانشگاه‌های دولتی و خصوصی هزینه تحصیل این دانشگاه‌ها است.
شهرهای دانشگاهی آلمان
چندین شهر از شهرهای آلمان به عنوان یکی از بهترین مقاصد دانشجویی در دنیا شناخته می‌شود. شما می‌توانید شهر وسیعی مانند برلین یا شهر زیبای دانشگاهی مانند هایدلبرگ را برای تحصیل یا زندگی خود انتخاب کنید. طبق رتبه‌بندی برترین شهرهای دانشجویی در سال ۲۰۲۲ ( QS ) شهر مونیخ بعد از لندن به عنوان دومین شهر، برلین به عنوان پنجمین شهر و شهر اشتوتگارت به عنوان هشتادوسومین شهر دانشجویی دنیا انتخاب شده است.
البته شهرهای دیگری در آلمان وجود دارد که تعداد دانشجویان زیادی در آنها مشغول به تحصیل هستند، شهرهایی مانند هامبورگ، فرانکفورت، کلن، هیدنبرگ و فرایبورگ از نمونه این شهرها است که کیفیت زندگی و تحصیلات در آنها بالا است.
کارشناسی ارشد به زبان آلمانی
تحصیلات تکمیلی به زبان آلمانی از یک قالب رایج اروپایی پیروی می‌کند که به عنوان بخشی از فرآیند بولونیا توسعه یافته است. طول دوره کارشناسی ارشد در آلمان ۲ ساله است. مدرک کارشناسی ارشد شامل ۱۲۰ واحد است که ۹۰ واحد از آنها شامل ماژول‌ها، دوره‌های آموزشی و امتحانات است و ۳۰ واحد باقی مانده مربوط به پایان‌نامه است.
برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در آلمان شما هم می‌توانید لیسانس مرتبط داشته باشید و هم لیسانس غیرمرتبط، در صورتی که لیسانس شما غیرمرتبط باشد یا عنوان کارشناسی ارشد شما خیلی تخصصی باشد، ممکن است هزینه بیشتری را پرداخت کنید.
محتوای دوره کارشناسی ارشد در آلمان متفاوت است. شما در طول دوره تحصیلی خود از طریق سخنرانی‌ها، سمینارها، کارگاه‌های عملی، پروژه‌های مختلف و مطالعه منابع به روز مطالب تخصصی رشته خودتان را یاد می‌گیرید.
رشته‌هایی که آکادمیک هستند به احتمال زیاد شامل سخنرانی‌ها و سمینارها است که با کار عملی در آزمایشگاه‌‌ها و مطالعه پشتیبانی می‌شود.
رشته‌هایی که در یک دانشگاه علمی و کاربردی ارائه می‌شوند، شامل آموزشهای عملی یا کارگاه‌های هستند که توسط متخصصان و افراد فنی انجام می‌شود.
رشته‌هایی که در زمینه هنر هستند، بر افزایش مهارت‌های هنری شما تمرکز دارند.
سیستم نمره‌دهی در آلمان
در دانشگاه‌های آلمان سیستم نمره‌دهی براساس نمرات از ۱ تا ۵ است. نمره ۱ به عنوان بهترین نمره و نمره ۴ کمترین نمره برای قبولی و دریافت مدرک و نمره ۵ به عنوان عدم قبولی و کمترین نمره شناخته می‌شود و این بدین معنی است که شما صلاحدیت دریافت مدرک و رفتن به مقطع یا ترم بعدی را ندارید.
نمره نهایی شما شامل معدل نمره‌های مختلف در درس‌ها و واحدهای ارائه شده در طول کارشناسی ارشد است.
هزینه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد
آلمان به دلیل رویکرد سخاوتمندانه‌ای که دارد، هزینه‌ای بابت تحصیل در دانشگاه‌های دولتی خود دریافت نمی‌کند. این بدین معنی است که شما چه دانشجوی آلمانی باشید یا دانشجوی غیر از اتحادیه اروپا هم باشید، هزینه‌ای بابت تحصیل پرداخت نخواهید کرد. البته چندین مورد استثنا دارد که آنها را بررسی می‌کنیم:
تحصیل در دانشگاه‌های خصوصی: در صورتی که در دانشگاه‌های خصوصی تحصیل کنید، مجبور به پرداخت هزینه خواهید بود. چون بودجه دانشگاه‌های دولتی آلمان از طریق دولت تامین می‌شود که این مورد در مورد دانشگاه‌های خصوصی صادق نیست.
دریافت هزینه در ایالت بادن-وورتمبرگ: در این ایالت به ازای هر ترم ۱۵۰۰ یورو از دانشجویان بین‌المللی ( غیر از اتحادیه اروپا ) دریافت می‌شود.
تحصیل در رشته‌های غیر مرتبط و تخصصی: ممکن است در برخی از رشته‌ها هزینه‌ای از متقاضیان دریافت شود. این دوره‌ها به صورت تخصصی طراحی شده‌اند. در برخی موارد هم اگر رشته کارشناسی ارشد شما با رشته کارشناسی شما متفاوت باشد، ممکن است هزینه‌ی بیشتری پرداخت کنید.
بورسیه‌های تحصیلی
دولت آلمان حمایت گسترده‌ای از دانشگاه‌ها می‌کند و بورسیه‌های تحصیلی خیلی خوبی برای دانشجویان ارائه می‌شود. اکثر بورسیه‌های تحصیلی از طریق دولت ارائه می‌شود. بورسیه‌های تحصیلی در دسترس برای دانشجویان بین‌المللی از طریق DAAD ( سرویس تبادل علمی آلمان ) در دسترس است. برخی از دانشگاه‌های آلمان برای بررسی پرونده‌ها هزینه کمی را دریافت می‌کنند. این هزینه کمتر از ۵۰ یورو برای هر دانشگاه و درخواست است.
شرایط پذیرش کارشناسی ارشد در آلمان
مهم‌ترین اصل پذیرش در مقطع کارشناسی ارشد در آلمان داشتن مدرک لیسانس مناسب است. مهم نیست که شما حتماً لیسانس خودتان را در آلمان خوانده باشید ولی باید شما باید از دانشگاهی فارغ‌التحصیل شده باشید که توسط آلمان به رسمیت شناخته می‌شود. تمام دانشگاه‌های سراسری، آزاد و پیام نور ایران مورد تایید آلمان است و مشکلی بابت ادامه تحصیل نخواهید داشت.
ممکن است برخی از دانشگاه‌ها مدارک و شرایط خاصی داشته باشند که می‌توانید با مراجعه به سایت دانشگاه از این مدارک و شرایط آگاه شوید.
ممکن است دانشگاه مورد نظر شما درخواست یک مصاحبه را بدهند که در اکثر مواقع این مصاحبه‌ها به صورت آنلاین است.
برخی از دانشگاه‌ها و رشته‌ها آزمون‌های ورودی مخصوص به خود را دارد. این آزمون‌ها در مدارس بازرگانی بسیار رایج است، برای نمونه رشته‌های MBA نمره GRE یا GMAT می‌خواهند.
نمره زبان
دوره‌های بسیاری در آلمان به زبان انگلیسی تدریس می‌شود و این سبب می‌شود تا دانشجویان بین‌المللی به راحتی در این دوره‌ها شرکت کنند و از آنها بهره‌مند شوند.
در صورتی که در دوره‌های انگلیسی زبان شرکت کنید، نیازی نیست تا به زبان آلمانی تسلط داشته باشید. در صورتی هم که لیسانس خودتان را در یک کشور انگلیسی زبان یا به زبان انگلیسی تمام کرده باشید، نیازی به ارائه مدرک زبان هم نیست.
نمره درخواستی برای هر دانشگاه و رشته متفاوت است ولی اکثر دانشگاه‌ها نمره آیلتس ۶ تا ۶.۵ را درخواست می‌کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مدارک درخواستی می‌توانید به سایت دانشگاه مورد نظرتان مراجعه کنید.
البته همانطور که قبلاً هم مطرح کردیم، حتی اگر شما در دوره انگلیسی زبان شرکت کرده باشید، پیشنهاد می‌کنیم تا زبان آلمانی را هم یاد بگیرید، چون یادگیری زبان آلمانی به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر کار پیدا کنید و با مردم ارتباط برقرار کنید. در صورتی هم که شما در دوره آلمانی زبان شرکت کرده باشید، باید تسلط کافی به زبان آلمانی داشته باشید و مدرک ارائه دهید.
دریافت ویزای دانشجویی
آلمان به عنوان یکی از بهترین مقاصد برای دانشجویان بین‌المللی است که هر ساله تعداد زیادی دانشجو از کشورهای مختلف دنیا وارد این کشور می‌شوند. ویزای دانشجویی آلمان، بستگی به ملیت شما دارد. در صورتی که شما دانشجوی اتحادیه اروپا، منطقه اقتصادی اروپا یا سوئیس باشید، برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در آلمان نیازی به ویزا ندارید ولی شما نیاز به اجازه اقامت دارید.
در صورتی هم که شما ساکن اتحادیه اروپا نیستید، شما نیاز به ویزا و اجازه اقامت دارید. باید به این نکته توجه کنید که شما نمی‌توانید با ویزای توریستی وارد آلمان شوید و در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل کنید. همچنین نمی‌توانید بلافاصله ویزای توریستی خودتان را به ویزای دانشجویی تبدیل کنید. این مورد درباره ویزاهایی که برای دوره‌های کوتاه مدت ( مانند آموزش زبان ) است، هم صدق می‌کند.
پیدا کردن کار بعد از فارغ‌التحصیلی
دانشجویان اتحادیه اروپا به صورت خودکار حق جستجوی کار در آلمان را دارند و پس از گذراندن دوره کارشناسی ارشد می‌توانند برای این منظور در آلمان بمانند. سایر دانشجویان ( به غیر از اتحادیه اروپا ) می‌توانند به مدت ۱۸ ماه در آلمان باقی بمانند و کار پیدا کنند. در صورتی که بتوانند کار تمام وقت و مرتبط پیدا کنند، می‌توانند برای اجازه اقامت طولانی مدت درخواست بدهند.
نرخ بیکاری در آلمان بسیار کم است و در سال ۲۰۲۲ در حدود ۵% بود، در صورتی که شما تا حدی در رشته خود متخصص باشید، می‌توانید به راحتی یک شغل مناسب و با درآمد معقول پیدا کنید. مهم‌ترین نکته‌ای که درباره کار در آلمان باید بدانید این است که شما ملزم به یادگیری و صحبت به زبان آلمانی هستنید و اگر نتوانید به زبان آلمانی صحبت کنید، به احتمال زیاد نمی‌توانید شغلی پیدا کنید.
ادامه تحصیل در مقطع دکترا
در صورتی که شما به تحصیل در مقطع دکترا و کارهای پژوهشی و آکادمیک علاقه داشته باشید، می‌توانید در مقطع دکترا هم ادامه تحصیل دهید. با توجه به کیفیت دانشگاه‌های آلمان شما می‌توانید به راحتی در سایر دانشگاه‌ها و شهرهای جهان هم به تحصیل خود ادامه دهید.